Talijansko crnogorske paralele

Piše: Bratislav Bato MEDOJEIĆ  04. 06. 2016.

Povodom proslave Dana Republike Italije, 02. 06. otvorena je izložba djela Rosaria Đenovesea, nama nepoznatog dizajnera iz Sicilije, u Galeriji Dvorac Petrovića u Podgorici.

Izložbu prati katalog u kome su svoje kritičke osvrte i eseje, priložili brojni italijanski estetičari i kritičari. U njemu se našlo mjesta i za ambasadora Italije u Crnoj Gori: Vicenza Del Monaca, koji upućuje na „univerzalni jezik slikarstva, zbog njegove izuzetne sposobnosti da oslobodi emocije i pruži glas ośećanjima“. On izdvaja, kao glavnu karakteristiku autorovih djela, uporednu vezu tradicije i tehnologije. Kustos ove izložbe, Ermenegildo Frioni, za autora kaže da je Đenovese u svojim lutanjima: „astronaut umjetnosti, umjetnik koji se hrani eksperimentima i otkrićima“. Konstatuje i to da: „U manuelnosti njegovih djela prisutna je istorija i prošlost: stalno upućivanje na mitove i legende.“ U katalogu se nalazi i inspirativni poetski esej Franceska Gallo Mazzeoa, pod nazivom Imaginarne kosmologije, čiji naslov na samom početku opravdava: „ Kosmologije kao zaljubljivanja, kao otkrovenja, priče koje se iznenada bude, kao pogledi nebeskog svoda.“ U tom duhu i nastavlja objašnjene autorove potrebe za stvaranjem, kao „posebnu ličnu kartografiju koja se mora realizovati“. On cjelokupan opus Đenoveseovih djela definiše i konstatacijom koja govori  o abicijama umjetnika: „Nalazimo se u umjerenoj, kartezijanskoj nadrealnosti, koja ne dozvoljava da je zaprepasti ogromnost problema.“ Zapravo, ova konstatacija i svrstava umjetnika u stadij savremene umjetnosti u kojoj su se mnogi okušali na razne ideološke načine, a koji, takođe, vrve i od spekulacija na uštrb kvaliteta likovnosti koju prvenstveno treba da pruže. Ipak, interesom za kosmologiju i započinje put umjetnosti i estetike na svom civilizacijskom putu, što nas vraća riječima ambasadora Italije na „vezu tradicije i tehnologije“, ovog autora ozložbe.

Ono što je sasvim jasno , jeste da ovaj umjetnik želi da objedini svoja interesovanja iz različitih oblasti. On to radi partikularno i utopijski, što se jasno može sagledati u njegovim radovima sa kojim predstavlja Andromedu, u kojima povezuje nauku i astrologiju. U matematički tačnoj konstelaciji sazvežđa na mapi vidljivih zvijezda, u kojoj se nalazi Andromedina galaksija, koju su stari astrolozi tretirali kao zvijezdu, iscrtava trakama istu onu zamišljenu liniju koja ih povezuje na starim astrološkim mapama. Ali on to ne čini poput njih, da bi izvukao oblik astralnog znaka, s kojim bi simbolično definisali prirodu enegije kojom zrači, time je i objasnili, već je predočava kao neki tajanstveni znak, odnosno fiks ideju koja treba da je konstanta, sinonim nečeg. Ali, ako se u jednom dijelu nameće matematička tačnost, onda se ona mora proslijediti do kraja,  u konstelaciji odnosa sa svim drugim elementima kompozicije jedne instalacije, što je izostavljeno, odnosno, nastavljeno na spekulativno utopijski način. Ta spekulacija ni u svom startu ne daje mogućnost da bude tačna, niti metafizična, jer joj je takva i konstrukcija na kojoj je fiksirana. Iscrtana linija/traka je dvodimenzionalni obrazac, prikačen poput etikete na spoljnjem dijelu trodimenzionalne konstrukcije, a ne kao njen trodimenzionalni sadržaj. Tako da je unutrašnjost konstrukcije ostala bez sadržaja. Trodimenzionalnu konstrukciju najčešće čine žičane kupe koje treba da objašnjavaju istovjetan razvoj kretanja svih elemenata koji su u njoj, a ne na njoj, (odnosno ,astrološke zvezdane konstelasije), jer se sličnom kartografijom tako predstavljaju i u nauci. Međutim, problem je u tome što to sazvežđe predstavljaju kosmički elementi sa supritnim i različitim pravcima kretanja, a nikako istovjetnim, da Đenoveseova konstrukcija postaje time izlišna. Po nekim naučnicima, ta Andromedina galaksija direktno leti u susret našem Mlečnom Putu, odnosno, zvijezdama koje su u njenoj  astrološkoj grupi. One, zapravo, u prostoru i ne čine nikakvu kompaktnu skupinu, kako se to čini iz položaja našeg vidnog oka, a koja je zavaravala stare Vavilonske  ravsarise  (heb.- astrologe), odakle vodi porijeklo. (Kako navode neki etnolozi, oni su nosili slične izdužene kupaste kape, što je možda i navelo autora na pomisao da su još tada znali za širenje kosmosa i galaksija, kako navode moderni astronomi. Tom logikom je, možda, došao i do saznanja, da brojni drevni predmeti, ustvari, objašnjavaju tadašnja tajanstvena kosmička saznanja. Ipak, u nauci, to je sve na nivou spekulacija, ali u domenu objašnjavanja fenomena tradicije, može biti vrlo inspirativno predstavljanje, ukoliko se zadovolje elementarne tačnosti i estetski fakori.)

Instalacije sa kojim se predstavio, pored metalnih konstrukcija, postoje i one od savijenih konopa i ter-papira, odnosno šmirgl-papira, koji simbolizuju razvojne spiralne putanje nebeskih tijela, pa i cijelog kosmosa, u prostoru i imaju prizvuk banalnosti. A možemo ih tretirati i kao autorovo viđenje kosmičkih crvotočina u čijim prolazima ne postoji vrijeme, a oko kojih se poput paučine skupiljaju istrošeni ostaci, neaktivne i razjedinjene materije atoma. Uz snažnu simboliku koju imaju prosti upotrebni predmeti (užad, drvo, šmirgl-papir, drvo, limene šipke),  predstavlja jedinstvo nebeskih tijela i procesa koji su u opisu naučnih teorija, koji više liče nekim enormnim čaurama larvi ili drevnim upotrebnim predmetima kojima se zaboravila svrha, izvan svakog modernog futurističkog pristupa, koji su u anti-umjetnosti plivali po Evropi sedamdesetih.

Đenovese na nekim svojim skulpturama upućuje na arhetipsku snagu simbolike i elementarnosti, ali na estetskom polju ne pronalazi takvo ishodište, niti otkriva veću kreativnu slobodu od opšte prihvaćenih stajališta, pogotovu kad je riječ o instalacijama koje u sebi nose konstrukciju, koja sama po sebi traži specifičan likovni pristup, a ne puku propratnu deskripciju, koja najčešće služi kao čiviluk.

Sa svojim dizajnom autor je iskočio iz struke koja je u domenu primijenjenih umjetnosti i vinuo se visoko da simbolično dizajnira kosmos. Na svojim slikama teži dekorativnom apstrahovanju, a instalacijama brutalnostima, koje iz pozitivističkih naznaka primitivne umjetnosti znaju preći i u  estetsku banalnost.

Kao posledica uvođenja kablovske televizije, ljudi su se oslobađali satelitskih antena, što je dobar i povod da promijene namjenu. Njin dvostrani oblik, konusan i konkavan, umjetnik je uključio u svoj koncept kojim želi objasniti kosmos i nebeska tijela. Konusan oblik ima direktnu asocijaciju sfere, što je umjetniku olakšalo ostale procese rada na asocijativnom planu prikaza nebeskih tijela. U ravnomjernom monohromnom oslikavanju njine površine arabesno i apstrahovano ih oslikava. To u podslikavanju radi na slikaski vulgaran i mehanički način, jer vulgarnost vidim u jednoj te istoj boji koju je nanio preko bijele podloge, i dok je još sveža, adekvatnim predmetima ih miče i razmazuje, stvarajući tim efektom valerske arabeske. Neke detalje tih arabeski kasnije stilski linearno dorađuje i izvlači od ostale cjeline. Ali, i pretvara u simboliku čijom dekorativnošću ornamentike ona na lirski način učvršćuje svoju snagu. (A tako nešto sa biljnom ornamentikom se može viđeti na zidovima Pompeje.) Sve te tako oslikane površine najviše podsjećaju na štampane dezene tkanina, da sam prvo posumnjao da ih nije nalijepio preko konusnih površina. Ali, sam se kasnije zapitao da li ovaj umjetnik nosi iskustvo iz rada na štampi tekstila.

U Danima državnosti Crne Gore, u Galeriji Dvorac Petrovića, održana je izložba crnogorskih arhitekata, koja treba da pretstavlja našu zemlju na Venecijanskom bijanalu arhitektre. I ovde, kao i u Veneciji izložbu je otvorio ministar Gvozdenović. Ključna rečenica koju je tada izgovorio, kao kakav božanski aksiom, je ta da arhitekti oblikuju prostor.

Crna Gora se na Venecijanskom bijenalu arhitekture predstavila sa izložbom na kojoj su predstavljeni razvojni projekti Ulcinjske Solane. Tim povodom se oglasila Njemačka ambasadorka na TV Vijesti, izjavivši da je naša država, samo za troškove izložbe, potrošila 150 000. eura, a da se problemi u Solani ne rešavaju, niti je u zadnjih dvadeset godina u nju uloženo i centa. A to će ugroziti  i otvaranje Poglavlja 27.

Śutri dan se oglasio ministar Gvozdenović. Napao je ambasadorku da ga sprečava da afirmiše problem Ulcinjske solane u svijetu, (vjerovatno, ne bi li našao koga da kupi pumpe za solanu), što je slično kamenovanju ambasade. Dakle, istu dobronamjernu osobu, koja je problem solane afirmisala u Evropi, i kojoj svijet, a prvenstveno mi, treba da zahvalimo što će posle toliko vremena on morati da se rešava, a ne da bude predmet pljačke državne imovine. (Svakim odlaganjem rešavanja problrma smanjuje se broj ptica u ovoj važnoj destinaciji solane, što je nekima cilj.) Gvozdenović, je propustio i da kaže zašto traći toliki državni novac, sa čijom je polovinom mogao kupiti, makar, pumpe solani, i tako krenuti sa mrtve tačke. Ali je kao visoki funkcioner, koji mnogo drži do stajlinga, kao kakvo lokalno momče bez ośećaja odgovornosti, zaboravio da je njegovo javno obraćanje ambasadorki, obraćanje crnogorskog naroda vladi i cijelom njemačkom narodu, koji je našem narodu nebrojano puta slao donacije, doduše, ne i lično njemu. A takvo ponašanje nije dobro ni za promociju turizma za koji bi, po zvanju, trebao da ima senzibilitet i da se zalaže.